Królują dęby - w gminie Gostyń mamy okazałe pomniki przyrody. Podpowiadamy, gdzie można je zobaczyć

Pojęcie „pomnik przyrody” funkcjonuje od kilkuset lat. Na przełomie XVIII i XIX wieku wprowadził je Aleksander von Humboldt - niemiecki przyrodnik. Propagatorem tej formy ochrony przyrody był natomiast niemiecki botanik i paleobotanik - Hugo Conwentz. W raporcie z 1978 roku, który sporządziła Komisja Parków Narodowych i Obszarów chronionych, działająca przy IUCN (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody), pomnik przyrody został zaproponowany jako jedna z 10 kategorii obszarów objętych ochroną prawną.

W Polsce ochronę pomników przyrody reguluje Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody. Z kolei kryteria, które musi spełniać obiekt lub obszar uznany za pomnik przyrody, wyszczególniono w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 4 grudnia 2017 roku w sprawie kryteriów uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody.

Dlaczego pomnik na Górze Zamkowej w Gostyniu się sypie? CZYTAJ TUTAJ

Blisko 35 tysięcy zarejestrowanych pomników przyrody

Wśród pomników dominują obiekty przyrody ożywionej - pojedyncze, stare i wielkie drzewa i aleje, stanowiące ponad 90% wszystkich "zabytków". Najsłynniejsze drzewo chronione rośnie niedaleko powiatu gostyńskiego - to Dąb Bartek. Jednak obiektów jest znacznie więcej i należą do nich także twory przyrody nieożywionej, jak źródła, skałki, jary, wąwozy, głazy narzutowe i jaskinie.

Zachęcamy, by ruszyć szlakiem niektórych z nich, bo z pewnością warto - pomniki przyrody posiadają niemałą wartość turystyczną, o czym mogą świadczyć przykłady szlaków zbudowanych na ich atrakcyjności. 

22 pomniki przyrody w gminie Gostyń

- Formy ochrony przyrody tworzą: rezerwat przyrody, obszar chronionego krajobrazu oraz pomniki przyrody. Na terenie gminy znajdują się 22 pomniki przyrody - wyjaśnia Mariola Ossentowska kierownik referatu ochrony środowiska Urzędu Miejskiego w Gostyniu.

Pomniki przyrody oznacza się prostokątnymi zielonymi tabliczkami, zgodnie ze wzorem określonym w przepisach.

Jeśli chodzi o kryteria uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody, mają one charakter jakościowy i ilościowy. Żeby obiekt mógł zostać objęty tą formą ochrony, musi wyróżniać się na tle innych okazów reprezentujących ten sam gatunek - m.in. unikatowymi walorami krajobrazowymi, przyrodniczymi, naukowymi, historycznymi lub kulturowymi. Wyróżnikami mogą być:

• wiek obiektu,
• wysokość,
• obwód pnia,
• średnica pnia,
• pokrój,
• szerokość korony,
• występowanie w szpalerach, alejach lub skupiskach.

Wśród naszych, gminnych pomników przyrody, dominują drzewa jednoobiektowe lub wieloobiektowe: dęby szypułkowe, lipy drobnolistne czy głazy narzutowe. 

Jednym z zabytkowych drzew jest dąb w Czajkowie - niedawno pisaliśmy, że dzieje się z nim coś złego TUTAJ.  Okazałe drzewa możemy zobaczyć też chociażby w Kosowie czy Dusinie - w parku.

Pomnik przyrody - park w Dusinie

• Data ustanowienia: 21.12.1998 r.
• Typ pomnika: jednoobiektowy
• Rodzaj tworu przyrody: drzewo, dąb szypułkowy,
• Wymiary: obwód 531 cm, wysokość 26 m

Pomnik przyrody - lokalizacja: Czajkowo 

• Data ustanowienia: 21.12.1998 r.
• Typ pomnika: jednoobiektowy
• Rodzaj tworu przyrody: drzewo, dąb szypułkowy,
• Wymiary: obwód 421 cm, wysokość 18 m

• Data ustanowienia: 21.12.1998 r.
• Typ pomnika: jednoobiektowy
• Rodzaj tworu przyrody: głaz narzutowy
• Wymiary: nie dotyczy

• Data ustanowienia: 25.11.1954 r.
• Typ pomnika: jednoobiektowy
• Rodzaj tworu przyrody: drzewo, dąb szypułkowy,
• Wymiary: obwód 430 cm, wysokość 25 

• Data ustanowienia: 01.06.1957 r.
• Typ pomnika: wieloobiektowy, grupa drzew
• Rodzaj tworu przyrody: drzewa, 4 szt. dąb szypułkowy,
• Wymiary: obwód 521 cm, wysokość 17 m; obwód 487 cm, wysokość 25 m; obwód 361 cm, wysokość 16 m; obwód 311 cm, wysokość 16 m;

Idąc na spacer, warto przyjrzeć się bliżej drzewom. Możemy bowiem wypatrzyć pomniki przyrody, które są pod ochroną na równi z parkami narodowymi, rezerwatami przyrody i innymi formami ochrony przyrody - zachęca Mariola Osentowska. - Są takie drzewa, kamienie i głazy, obok których nie można przejść obojętnie. Wyróżniają się rozmiarem, kształtem, czasami barwą czy niezwykłą strukturą i wówczas mogą otrzymać status pomnika przyrody - dodaje.

Gdzie szukać pomników przyrody w powiecie gostyńskim?

• Torfowisko źródliskowe w Gostyniu Starym - rezerwat florystyczny na terenie gminy Gostyń, na północ od wsi Stary Gostyń
• Pępowo - rezerwat leśny na terenie gminy Pępowo, w pobiżu wsi Siedlec
• Czerwona Róża - rezerwat leśny na terenie gminy Pępowo, w pobliżu wsi Siedlec
• Bodzewko - rezerwat leśny na terenie gminy Piaski, w pobliżu wsi Bodzewko

Porzucone przez diabła (głównie w Borku Wlkp.) tuż przed świtaniem

A naukowcy doszli do tego, że duże głazy narzutowe znalazły się wśród "bałaganu” i mnóstwa innego materiału, które dźwigał ze sobą lądolód. Głazy jako pierwsze zostawiał, wycofując się z powrotem do Skandynawii (tam było źródło lądolodu, który rozlał się na pół Europy). Upadały więc, zagłębiając się w podłoże, gdzie były poddawane niszczącej, twórczej działalności warunków atmosferycznych.

Tych tworów przyrody nieożywionej najwięcej jest w gminie Borek Wlkp.:

• Grupa 4 głazów narzutowych przy drodze Jeżewo-Jawory (gmina Borek Wlkp.): pierwszy - obw.1530 cm, dł. 480 cm, szer. 400 cm, wys. 65 cm; drugi - obw. 1085 cm, dł. 410 cm, szer. 240 cm, wys. 85 cm; trzeci - obw. 975 cm, dł. 290 cm szer. 250 cm, wys.100 cm; czwarty - obw. 1210 cm, dł. 450 cm, szer. 335 cm, wys.150 cm.
• Głaz narzutowy na polu we wsi Czajkowo na terenie gminy Gostyń: obw. 915 cm, dł. 270 cm, szer. 250 cm, wys. 150 cm.
• Głaz narzutowy w leśnictwie Kuklinów: o dł.430 cm, szer.310 cm, wys.50 cm w leśnictwie Kuklinów.
• Głaz narzutowy "Wielki Kamień" w pobliżu drogi Tworzymirki - Miranowo: obw. 1700 cm, dł. 700 cm, szer. 540 cm, wys. 175 cm.
• Głaz narzutowy, skała - granit w oddziale 22 Leśnictwa Stawiszyn na terenie gminy Borek Wlkp. : obw. 530 cm, dł. 190 cm, szer. 140 cm, wys. 60 cm.
• Głaz narzutowy w Rębowie, skała - granit (w latach 70. zniszczony przez właściciela) : obw. 910 cm, dł. 290 cm, szer. 240 cm, wys. 30 cm.
• Głaz narzutowy w oddziale 212c Leśnictwa Siedlec, na terenie gminy Piaski: obw. 1250 cm, wys. 80 cm.
• Głaz narzutowy w oddziale 18a Leśnictwa Wroniny, na terenie gminy Borek Wlkp.: obw. 910 cm, wys. 90 cm.

Jeśli chodzi o zabytkowe drzewa, w powiecie gostyńskim również w większości tę grupę pomników przyrody stanowią dęby szypułkowe (10 powinniśmy znaleźć w parku w Godurowie, kilka w Chwałkowie). Ale mamy też platany klonolistne (w parku w Pudliszkach, w Skoraczewicach czy Łęcie Wielkiej) czy jesiony (w parku w Chwałkowie) WIĘCEJ TUTAJ.

Rejestr form ochrony przyrody prowadzi Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie. Pomniki przyrody wpisane są do Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody. Listy pomników można sprawdzić na stronie crfop.gdos.gov.pl.