Niespodzianka z wiatrakiem koźlakiem w Krajewicach
Część mieszkańców Krajewic, zaangażowana w realizację projektu, zrobiła "ziomalom" z wioski, ale też społeczności ziemi gostyńskiej, ciekawą niespodziankę na długi listopadowy weekend - taki był zresztą cel przedsięwzięcia. W centrum Krajewic stanęła miniatura drewnianego wiatraka koźlaka.Tego typu obiekty, służące do mielenia ziarna, były w Wielkopolsce najbardziej popularne od XVII w. Krajewicki koźlak zbudowany został w 1818 r., ale nie od razu stanął w tej podgostyńskiej miejscowości. Nie dotrwał też do dzisiejszych czasów, zakończył swój "żywot" z końcem lat 80. XX w. Bardzo zniszczony, jako obiekt nieużytkowany (wpisany do rejestru zabytków), został prawdopodobnie rozebrany.
W sobotę, w ramach realizacji projektu "Przywróćmy dawne oblicze wsi Krajewice" wiatrak koźlak wrócił do wioski.
- Postępując zgodnie z zapisami "Sołeckiej Strategii Rozwoju Wsi Sołectwa Krajewice , realizując jej założenia kontynuujemy odtwarzanie historii naszej miejscowości. W ramach XIV edycji konkursu "Pięknieje wielkopolska wieś", w projekcie pod nazwą "Przywróćmy dawne oblicze wsi Krajewice", udało nam się zaprezentować dodatkowy element z przeszłości - informuje Izabela Wojtkowiak, członkini KGW w Krajewicach.
Zaangażowanie grupy mieszkańców wsi, godziny pracy wolontariackiej, dokładne studiowanie projektu oraz instrukcji, pozwoliły na złożenie w całość drewnianych części obiektu, które zostały postawione na betonowym podłożu. Zamontowano też drewniane śmigła. W ten sposób, w centralnym miejscu Krajewic, obok masztu z bocianim gniazdem, pojawiła się miniatura dawnego koźlaka.
- Część mieszkańców pamięta wiatrak koźlak, który jeszcze kilkadziesiąt lat temu, zdobił teren za posesją Krajewice 22. Został wpisany do rejestru zabytków. Samą historię i zdjęcia zabytku upamiętniliśmy na tablicy informacyjnej, którą będzie można już niebawem podziwiać - uzupełnia Izabela Wojtkowiak. - Jak wyglądał zabytek, można jeszcze dowiedzieć się z szeptanych informacji od ludzi. Sama wchodziłam do koźlaka, tego prawdziwego wiatraka, który stał w Krajewicach - dodaje.
Grupa osób, która przygotowała projekt "Przywróćmy dawne oblicze wsi Krajewice", odnawiając dawny zabytek w miniaturze, zrobiła też niespodziankę swoim sąsiadom, pozostałym mieszkańcom Krajewic, którzy co prawda przyglądali się pracom "budowlanym" prowadzonym w sercu wioski, ale nie wiedzieli z czym roboty są związane. Prawda wyszła na jaw dopiero, kiedy miniatura koźlaka ukazała się w całości i ozdobiła krajobraz. Wkrótce odbędzie się oficjalne otwarcie drzwi wiatraka.
Miniatura ma wysokość około 2 metrów, więc swobodnie można wejść do odtworzonego obiektu. Odtworzenie dawnego wiatracznego młyna mile zaskoczyło mieszkańców wsi, którzy krajobraz Krajewic z wiatrakiem darzyli dużym sentymentem. Nic dziwnego, że postawienie wiatraka w miniaturze wzbudziło wspomnienia.
Całkowita wartość projektu, nie licząc zaangażowania mieszkańców, to 26.500 zł, z czego 16.500 pochodzi z dotacji, 8.000 zł z budżetu gminy Gostyń, a pozostała część - z funduszu sołeckiego.
Skąd wiatraki w Wielkopolsce?*
Energia wietrzna była jedną z pierwszych eksploatowanych przez człowieka. Dla jej wykorzystania zbudowano pierwsze pompy do czerpania wody oraz pierwsze wiatraki do mielenia ziarna, które pojawiły się na początku XII wieku we Francji, Normandii i Anglii. Już w wieku XIII można je było spotkać w całej Europie. Wielkopolska przez wieki właściwie została zdominowana przez wiatraki - koźlaki, które występowały na tych ziemiach w XVII i XVIII wieku w ilości około 1,8 tys. sztuk. Olbrzymie obszary lasów sosnowych i dębowych stwarzały bardzo dogodne warunki do budowy tych obiektów. W wieku XIX liczba malowniczych wiatraków zaczęła dramatycznie spadać, wypierana przez nowoczesne młyny parowe.Najbardziej popularne wiatraki typu koźlak stawiano przeważnie na wzniesieniach wolnych od lasów i zabudowań. Często usypywano w miejscu ustawienia sztuczny nasyp lub nawet wzgórze o średnicy około 30 m, tworzono również dogodny i utwardzony kamieniem polnym lub żwirem twardy i płaski podjazd pod młyn.
Jak wiatrak koźlak trafił do Krajewic?
Wiatrak, który stał w Krajewicach został zbudowany w 1818 roku przez Michała Koto "dla Marcina i Zuzanny Mayewskich". Z informacji, jakie podaje Muzeum w Gostyniu, wynika, że początkowo mógł znajdować się w Siemowie lub Krzemieniewie, dopiero stamtąd został przeniesiony do podgostyńskiej miejscowości. Było to przed I wojną światową, staraniem młynarza Filipa Pawlaka (najprawdopodobniej w latach 1890 - 1911). W czasie II wojny światowej uderzył w niego piorun.Wiatrak wzniesiono na terenie otwartym, w odległości około 10 m od drogi wiejskiej, pod ówczesnym adresem Krajewice 22. Obiekt o wysokości nieco ponad 12 metrów był skonstruowany dwupoziomowo.
Jego przybliżona powierzchnia użytkowa:
- parter - 28,7 m2
- I piętro - 27 m2
Skąd nazwa koźlak?
Nazwa wiąże się z posadowieniem młyna na czworonożnym koźle, na którym za pomocą dyszla można obracać całą konstrukcję. Właśnie w ten sposób ustawia się skrzydła w kierunku wiejącego wiatru. Wiatraki budowano z drewna, wykorzystując do budowy drewno sosny. Jedynie konstrukcja główna była budowana z twardszego i mocniejszego materiału, jak dąb, grab i modrzew.Kształt obiektu przypomina ostrosłup ścięty o podstawie kwadratu, który obraca się wokół pionowej osi. Bardziej zróżnicowana była wysokość tych obiektów - od 7 do 13 metrów. Największe wiatraki występowały w Lesznie i okolicy Śmigla, w Krzywiniu, Kościanie Osiecznej i Rydzynie - tu jeden z największych wiatraków miał 14,5 m.
Głównym elementem wiatraka jest oś oparta na koźle. Kozioł składa się z krzyżujących się fundamentów wraz podwalinami (przyciesi, 4 zrębu), wspierających czterech zastrzałów, oraz w górnej części siodła i pionowego słupa, zwanego sztrembrem. Siodło składa się z czterech masywnych desek umożliwiających obrót wiatraka o 360°. Aż trudno uwierzyć, że mógł to zrobić nawet jeden człowiek, chociaż ręczne obracanie wiatraka wydaje się prawie niemożliwe. Dlatego często używano specjalnego wózka, zwanego babą albo konia.
*źródło regionwielkopolska.pl, grafika pochodzi z platformy internetowej zabytek.pl
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.