Szopki bożonarodzeniowe - dlaczego je stawiamy? Spacer po udekorowanych kościołach (i nie tylko) w powiecie gostyńskim

Chciałoby się powiedzieć, że szopka bożonarodzeniowa jest po prostu przedstawieniem biblijnej sceny narodzenia Pana Jezusa. Ale czy tylko?

Najprościej byłoby stwierdzić, że szopki stawiamy ze względu na tradycję. Jednak nie jest to pełna odpowiedź. Może warto zastanowić się nad ewangeliczną symboliką i na jej podstawie przyjrzeć się szopkom, jakie znajdują się w naszych kościołach?

W biblijnym opinie narodzenia Pana Jezusa - na co zwraca uwagę dominikanin Karol Babis na platformie liturgia pl. - nie znajdziemy wielu szczegółów dotyczących samego wydarzenia. Najwięcej miejsca spośród wszystkich ewangelistów narodzeniu i dzieciństwu Pana Jezusa poświęca święty Łukasz, ale nawet on krótko opisuje:  

Kiedy tam przebywali [w Betlejem], nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie. (Łk 2, 6-7)

Ani jednym zdaniem nie wspomina o tym, aby Jezus narodził się w stajni czy szopce. Jednakże, jak podaje Benedykt XVI, tradycja Kościoła bardzo szybko wyciągnęła wniosek, iż skoro Maryja położyła swojego syna w żłobie, to musiał On narodzić się w stajni.W scenie opisanej przez św. Łukasza nie mówi się również o zwierzętach, które miałyby towarzyszyć Świętej Rodzinie. Zatem obecność zwierząt w naszych szopkach również jest wytworem tradycji Kościoła, który zestawiając ze sobą fragmenty Starego i Nowego Testamentu, szybko doszedł do wniosku że mogły być one w niej obecne.

- A ówczesne stajnie niczym nie przypominały dzisiejszych szopek, były to raczej proste groty skalne - mówi dominikanin.

Jakie jest znaczenie żłobu? Święty Augustyn bardzo obrazowo i w sposób bardzo przystępny wyjaśnia znaczenie żłobu, do którego zostało położone Dzieciątko Jezus. Przede wszystkim żłób jest miejscem, gdzie zostawia się pokarm dla zwierząt, aby te, gdy przyjdą głodne i umęczone, mogły się posilić i nabrać sił do dalszej pracy. W opisie św. Łukasza, tym który jest złożony, jest sam Jezus Chrystus – Syn Boży. W tym momencie to On staje się pokarmem dla wszystkich ludzi, którzy Go potrzebują. 

Pieluszki, w które owinięto Dzieciątko, są symbolem śmierci? Do podobnego znaczenia żłobu można dojść rozważając symbolikę pieluszek, czy zastanawiając się nad użyciem słowa pierworodny. Zgodnie z teologią Ojców Kościoła, jak i tradycją ikon, pieluszki były interpretowane teologicznie. W obrazie Dzieciątka Jezus mocno owiniętego w pieluszki widziano znak Jego śmierci - moment złożenia do żłobu interpretowano jako dar ofiarny złożony na ołtarzu, co jeszcze bardziej uwypukli symbolika słowa pierworodny - CZYTAJ TUTAJ.

Pierwsza szopka bożonarodzeniowa powstała w latach 30. IV w., kiedy cesarzowa Helena, fundatorka Bazyliki Narodzenia Pańskiego w Betlejem, rozkazała zbudować w betlejemskiej grocie marmurowy żłóbek. Następnie z inicjatywy św. Hieronima, dodano do żłóbka figury św. Rodziny i pasterzy. Taka forma przedstawienia ewangelicznej sceny bardzo szybko znalazła uznanie wśród chrześcijan i dotarła do Rzymu. Z kolei pierwszą żywą szopkę bożonarodzeniową wystawił św. Franciszek z Asyżu w 1223 r. w miasteczku Greccio, gdzie mieścił się zakon franciszkanów. Franciszek, chcąc uświadomić miejscowemu ludowi tajemnicę narodzin Chrystusa, zachęcił okolicznych mieszkańców, aby wcielili się w postacie św. Rodziny, pasterzy oraz Trzech Króli. Dodatkowo do stajni zostały wprowadzone żywe zwierzęta.

Z czym kojarzą nam się święta Bożego Narodzenia? Z choinką, stołem wigilijnym zastawionym dwunastoma daniami, pierwszą gwiazdką na niebie i kolacją wigilijną, a w końcu z bogato zdobioną, obfitującą w przeróżne postaci szopkę bożonarodzeniową. Sporo miejsca taka szopka zajmuje w kościele pw. św. Małgorzaty w Gostyniu, która stanęła przy jednym z bocznych ołtarzy. Wiele figur jest ruchomych, a dodatkową atrakcją są wygrywane kolędy po wrzuceniu „grosza” do skarbony. Proboszcz ks. Grzegorz Robaczyk przyznał, że do ustawienia ma „ekipę specjalistów” (Krzysztof, Jaromir, siostra Teresa). Prace zaczynają się przed IV niedzielą adwentu: wtedy gromadzi się materiały, drzewka choinkowe, stawiane jest rusztowanie, na którym znajduje się „żłóbek”. Młodzież ubiera drzewa choinkowe. (ZDJĘCIA SZOPEK W GALERII)

W kościele pw. św. Marcina w Starym Gostyniu oprócz stajenki, figur Świętej Rodziny, pasterzy i zwierząt, znajduje się „mapa” z wykazem miejscowości parafii, skąd przybywają wierni, by świętować Boże Narodzenie.

Plenerowa szopka bożonarodzeniowa znajduje się w Borku Wlkp. Już po raz drugi zdobi ona świąteczny Park im. Adama Mickiewicza przy ul. Sportowej. Na ustawienie szopki potrzeba było tygodnia (ze sprzyjająca pogodą), a przygotowali ją wspólnymi siłami pracownicy MGOK w Borku oraz Zakładu Aktywności Zawodowej, a patronat sprawuje nad tym urząd miejski. Główną częścią, podstawą szopki są drewniane figury, wyrzeźbione w ramach pleneru rzeźbiarskiego organizowanego w sezonie letnim lub jesiennym w gminie. Ośrodek kultury, który organizuje te imprezy, myśli o poszerzeniu instalacji o kolejne figury - w 2022 r. będą to Trzej Królowie oraz dwa zwierzęta. Tegoroczna szopka została wzbogacona o instalację świetlną, która dodaje jej atrakcji.

- Szopka plenerowa stoi w dobrym miejscu, przy trasie, która trzeba przejść zarówno do, jak i z miasta. To jest miejsce odwiedzane. najbardziej zadowolone niewątpliwie są dzieci. Do szopki można wejść, pochodzić między figurami, pod względem bezpieczeństwa o tym pomyśleliśmy - mówi Justyna Chojnacka, dyrektor MGOK w Borku Wlkp.

Szopka w bazylice na Świętej Górze nawiązuje do jubileuszu 400-lecia kanonizacji patrona oratorium - św. Filipa Neri, który filipini będą obchodzili w 2022 roku. Głównym elementem szopki jest portret św. Filipa Neri.

Szopka bożonarodzeniowa w kościele pw. Świętego Ducha w Gostyniu przypomina grotę skalną. W czasach, kiedy narodził się Jezus Chrystus, w okolicach Betlejem stajnie w niczym nie przypominały dzisiejszych - były to raczej proste groty skalne.

W kościele pw. bł. E. Bojanowskiego na Pożegowie w Gostyniu szopka bożonarodzeniowa jest kolorowa, a do jej ustawienia doskonale posłużyły stopnie, prowadzące do prezbiterium